In de zomer schrijven Gelderland Herdenkt ambassadeurs Maud en Ruben tweeluik verhalen over situaties tijdens de Tweede Wereldoorlog en nu. Wekelijks duiken zij in een onderwerp dat toentertijd speelde en belichten zij de verschillen en overeenkomsten tussen die periode en het nu.
Solidariteit in tijden van nood
In tijden van nood komen mensen samen. Dit hebben we kunnen zien tijdens deze coronacrisis, maar ook 75 jaar geleden tijdens en na de Tweede Wereldoorlog. De provincie Gelderland was toen het toneel van de eindstrijd om bevrijding en werd daarbij hard getroffen. In de strijd werd veel verwoest en kwamen grote gebieden onder water te staan doordat de dijken werden doorbroken. Waar we tijdens de coronacrisis veel mooie initiatieven zien, zoals boodschappenhulp voor ouderen, studenten die gratis oppassen en steun voor lokale bedrijven, was er ook na de Tweede Wereldoorlog veel solidariteit te vinden in Nederland.
Na de oorlog kwamen stichtingen zoals het Landelijk Herstel en Hulpactie Rode Kruis (HARK) in actie om te helpen met de wederopbouw. De HARK zamelde veel goederen en geld in en deelde dit uit aan personen die hard waren geraakt door de oorlog. In 1946 en 1947 werden door de HARK ruim 17 miljoen goederen verdeeld aan personen in nood. Een van deze inzamelingsacties was bestemd voor de gemeente Bemmel in Gelderland.
In het najaar van 1944 kwam het oorlogsfront stil te liggen in de Betuwe. Omdat het front stil lag rond Bemmel, moesten de inwoners het dorp verlaten. Alle vrouwen en kinderen werden geëvacueerd; 4.000 mannen bleven echter achter in het gebied om bezittingen te beschermen en de achtergebleven dieren te verzorgen. De dijk was door de Duitsers opgeblazen en het gebied waar de mannen zich bevonden werd daardoor omringd door water. Het gebied in de Betuwe werd dan ook ‘het manneneiland’ genoemd. Op 2 december werd ook de Rijndijk bij Elden door de Duitsers opgeblazen en begon het eiland te overstromen, waardoor iedereen het gebied moest verlaten.
Door de gevechten en de onderwaterzettingen kwam Bemmel volledig beschadigd uit de oorlog. Veel huizen waren verwoest en spullen waren geroofd. Na de bevrijding kwamen er echter veel hulpacties op gang vanuit de rest van het land om de getroffen oorlogsgebieden te helpen.
29 juni 1945 bracht een comité uit Lisse, een gemeente in Zuid-Holland, een bezoek aan Bemmel met de mededeling dat de gemeente Lisse de gemeente Bemmel wilde adopteren. Met een inzamelingsactie in samenwerking met de HARK brachten zij geld en goederen op voor de getroffen gemeente. Het Arnhems Dagblad schatte dat er honderden stoelen, duizend borden, duizend lepels, duizend messen, vele bedden, dekens, lakens, ongeveer driehonderd kussens en kussenslopen, 243 overhemden, 275 japonnen, 294 wollen hemdjes, honderden paren goede schoenen, lampen, wiegen, potten, pannen, kinderwagens, vloerkleden en meer waren ingezameld. Deze schatting zou maar een kleine greep zijn van de grote hoeveelheid spullen die naar Bemmel gebracht werden. De mensen uit Lisse toonden met hun vrijgevigheid erg veel solidariteit met hun landgenoten in Bemmel. Een comité uit Bemmel ging kort daarna naar Lisse om de mensen persoonlijk te bedanken voor het medeleven en de zeer welkome hulp. De actie van Lisse werd gezien als een mooi voorbeeld voor de rest van de niet-getroffen gemeenten om de gebieden in nood te helpen.
Naast deze inzamelingsactie hielp Lisse ook op andere manieren. Zo bood Lisse aan om kinderen uit Bemmel in de winter op te vangen en werd er een ‘Glasactie’ gestart om verwoeste huizen weer glasdicht te maken. Met deze actie werd maar liefst 670 m2 aan glas opgehaald voor het geadopteerde Bemmel.
Deze hulpactie van de gemeente Lisse is een voorbeeld van de verschillende initiatieven die na de oorlog ontstonden om hulp te bieden aan gebieden in nood. Acties zoals deze hebben een belangrijke bijdrage geleverd aan het herstel in deze moeilijke tijden. Een andere bekende hulpactie in Gelderland is de actie ‘Amsterdam helpt Arnhem’, waarbij op vergelijkbare manieren hulp werd geboden. Zo konden Amsterdammers zich opgeven als gastgezin voor Arnhemse kinderen als dit vanwege een strenge winter nodig was. Ook werden er goederen en geld ingezameld en werd er praktische hulp geboden om de stad te herbouwen.
Hoewel de huidige crisis en de Tweede Wereldoorlog veel verschillende problemen met zich mee hebben gebracht, blijkt dat tijden van nood ons verbinden en samenbrengen. Vijfenzeventig jaar terug waren wij er voor elkaar in lastige tijden en ook nu slaan we ons samen door de crisis heen.
Geschreven door Ruben Kruijs
